Eerbetoon: toen, nu en in de toekomst
Twee weken terug schreef ik in mijn column over de bevrijding 80 jaar geleden. Hierin had ik ook aandacht voor het monument dat inmiddels is onthuld bij de ingang van het Rijtven. Ik mocht bij de onthulling zijn: het is heel mooi geworden. Ga, als u in de gelegenheid bent, zeker even kijken.
Het monument is opgericht ter herdenking van zes jonge, Britse en Canadese, mannen. Zij stortten met hun gevechtsvliegtuig neer in de bossen aan de overkant van de weg. Bij de onthulling vertelde iemand me dat die plek nog steeds te herkennen is, want er groeit nagenoeg niks. De bemanning is begraven op een oorlogskerkhof. Zij stierven in een vreemd land, ver van huis, na een aanval op het Duitse Dortmund. Zij stierven om ons land te bevrijden van oorlog en geweld.
Van het vliegtuig is maar weinig teruggevonden. Er is wat schroot gevonden en enkele boordlampjes. Eén van die lampjes is verwerkt in het monument. Deelnemers van ArtORO hebben het monument gemaakt. Dit zijn mensen met een verstandelijke beperking die wonen op het Rijtven. Het monument is net zo kleurrijk geworden als de mensen die eraan gewerkt hebben en past daarom perfect op die plek.
In de oorlog werden grote groepen mensen vervolgd om wie ze waren of om hun afkomst. Joden, Roma, Sinti, homoseksuelen en ook mensen met een verstandelijke beperking. Die laatste groep werd slachtoffer van gedwongen sterilisatie en medische experimenten. Heel verdrietig als je erover nadenkt. Dat leidde tot een onvoorstelbaar leed. Het is goed om daar óók vandaag nog bij stil te staan. Bij het herdenken van de bevrijding hoort ook de afkeer van het leed dat deze groepen mensen moesten doorstaan en een diepgevoeld respect voor de offers die voor vrijheid zijn gebracht.
Aan het einde van de onthullingsceremonie vloog een vliegtuig laag over. Dit was een eerbetoon aan de omgekomen bemanning en hun familieleden die erbij aanwezig waren. Het vliegtuig was van hetzelfde type als het neergestorte vliegtuig. Een betekenisvol moment, zeker met het voorgaande in gedachten.